Η συνείδηση της τηλεόρασης

Πριν αναπτύξω οποιεσδήποτε θέσεις γύρω από την κατάσταση που επικρατεί στα ΜΜΕ, αισθάνομαι υποχρεωμένος να τονίσω ότι θα μιλήσω εξ αποστάσεως και όχι με αφορμή επίκαιρα γεγονότα. Η απόσταση αυτή έχει δημιουργηθεί από το γεγονός ότι εδώ και αρκετό καιρό έχω απορρίψει την τηλεόραση ως μέσο ενημέρωσης γνωρίζοντας βέβαια ότι αυτή αποτελεί το πιο δημοφιλές από τα ΜΜΕ. Την παραπάνω διευκρίνιση θεωρώ απαραίτητη ώστε να αποφύγω σχόλια του τύπου: ‘Τα πράγματα δεν είναι έτσι τώρα, έχουν αλλάξει προς το καλύτερο’ ή ‘Υπάρχουν ελπιδοφόρες εξαιρέσεις’.

Οι λόγοι για τους οποίους απορρίπτω την τηλεόραση ως μέσο ενημέρωσης είναι οι εξής:

Πρώτον, με τον τρόπο που γίνεται η παρουσίαση των ειδήσεων από τα κανάλια αμβλύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό η κριτική ικανότητα του τηλεθεατή, πράγμα που πολύ συχνά αποτελεί και αντικειμενικό σκοπό αυτών που επιμελούνται τα δελτία. Η γνωστή πια σε όλους δύναμη που έχει η τηλεόραση στο να διαμορφώνει συνειδήσεις αυξάνεται όταν οι δέκτες δεν διαθέτουν την προσωπικότητα και την κρίση να αντικρούσουν αυτά που τους σερβίρονται.

Δεύτερον, το κλισέ πια επιχείρημα του τηλεκοντρόλ (‘Αν δεν σου αρέσει, άλλαξε κανάλι’) δεν έχει πλέον καμία βάση δεδομένου ότι

• η διαδικασία που ακολουθείται από όλα τα μεγάλα κανάλια (δηλαδή αυτά που έχουν τις αντίστοιχες οικονομικές δυνατότητες) είναι πανομοιότυπη και ακολουθεί κάποιους κανόνες που έχουν διατυπωθεί ως αυθεντίες από τους δημοσιογράφους του CNN ή δεν ξέρω ποιους άλλους

• οι παράγοντες που διαφοροποιούν στα σημεία τα διάφορα δελτία είναι οι κομματικές, αθλητικές, σεξουαλικές κλπ. προτιμήσεις του ιδιοκτήτη τους

• οι περισσότεροι από αυτούς είναι ιδιοκτήτες σε περισσότερα του ενός κανάλια

Τρίτον, με δεδομένα όλα τα παραπάνω είναι αυτονόητο ότι το μόνο που μπορεί να αποκομίσει κανείς από ένα τηλεοπτικό δελτίο είναι η άποψη του Α ή Β μεγαλοεπιχειρηματία για τα διαδραματιζόμενα γεγονότα.

Πέρα από όλα αυτά, ωστόσο, δεν μπορεί κανείς παρά να αναγνωρίσει ότι η τηλεόραση έχει και μερικά πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των υπόλοιπων ΜΜΕ, όπως για παράδειγμα η ζωντανή εικόνα, που δίνει μια πιο άμεση και πραγματική (μερικές φορές βέβαια αληθοφανή) όψη των γεγονότων. Για το λόγο αυτό η τηλεόραση θα είναι στο μέλλον (τουλάχιστον το άμεσο) ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Ενδεικτικό της υπεροχής αυτής της τηλεόρασης έναντι για παράδειγμα των εφημερίδων, είναι το πόσο οι τελευταίες έχουν επηρεαστεί από αυτήν, σε σημείο να αλλάξουν σχεδόν ολόκληρη την δομή και την εικόνα τους.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε ένα αδιέξοδο. Η δύναμη της τηλεόρασης στα χέρια των οικονομικά ισχυρών αποτελεί εξουσία αδιαφιλονίκητη και απρόσβλητη από οποιονδήποτε προσπαθήσει να την αμφισβητήσει. Η απάντηση βρίσκεται στη σταδιακή ωρίμανση μέσα στον καθένα του αισθήματος της καταπίεσης από την τηλεοπτική ενημέρωση (αλλά και ψυχαγωγία) ώσπου το αίσθημα αυτό να γίνει κοινή συνείδηση. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να βελτιωθεί όχι μόνο το επίπεδο της ενημέρωσης αλλά και η αισθητική που προωθεί η τηλεόραση. Μόνο δηλαδή όταν οι τηλεθεατές καταλάβουν στο σύνολό τους τον τρόπο που λειτουργούν τα κανάλια και τους σκοπούς που εξυπηρετούν, όταν δεν θα δέχονται αβασάνιστα τα μηνύματα της τηλεόρασης, τότε η τελευταία θα χάσει την εξουσία που καταχράται σήμερα και θα μπορέσει να αποδώσει σύμφωνα με τις τεχνολογικές της δυνατότητες (που όπως είπαμε είναι δεδομένες). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι (ή οποιοιδήποτε άλλοι καταλαβαίνουν το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις και όχι στα στενά όρια που περιγράφηκε παραπάνω) οφείλουν να συγκεντρώσουν τις προσπάθειές τους στη δημιουργία αυτής της κοινής συνείδησης.

Χριστάκης Στέφανος