Πόσοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που διαδραματίζονται στις μέρες μας αλλά και αρκετά από όσα συνέβησαν στο παρελθόν, έχουν προσχεδιαστεί από κράτη τα οποία ελέγχουν οικονομικά και πολιτικά διεθνείς οργανισμούς ή ακόμα και ασθενέστερα οικονομικά ή πολιτικά κράτη; Πολλά παραδείγματα θα μπορούσαν να αναφερθούν που θα αποδείκνυαν ότι οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από ανθρώπους που έχουν πάντα αγνές προθέσεις και αντικειμενικές θέσεις ή ακόμα και καθαρές συνειδήσεις. Στηριζόμενοι στη λογική αυτή που θέλει τα πάντα να είναι προκαθορισμένα και προσχεδιασμένα από κάποιους λεγόμενους ισχυρούς, αναπτύσσουμε μια παθητική, αδιάφορη και ενδοτική στάση. Η δικαιολογία “εμείς θα σώσουμε τον κόσμο” ή “θα παίξουμε εμείς το δικό τους παιχνίδι” ακούγεται όλο και συχνότερα τελευταία. Με την πρόφαση ότι όλα είναι στημένα και ότι εμείς δεν θα έχουμε κανένα όφελος αποφεύγουμε να πάρουμε θέση σε αρκετά ζητήματα, ισχυριζόμενοι ότι αδιαφορούμε για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας και προφασιζόμενοι ότι δεν επηρεάζουν τη ζωή μας.

Το οφθαλμοφανές αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ότι αυτοί που ρυθμίζουν τα γεγονότα διεθνώς έχουν να επιτελέσουν ένα ακόμα ευκολότερο έργο, γίνονται όλο και λιγότερο διστακτικοί σε ότι αφορά τις απαιτήσεις και τις διεκδικήσεις τους από τους άλλους λαούς και τελικά ενισχύουν τη θέση τους. Αναμειγνύονται στις διεθνείς εξελίξεις, προσπαθούν να εκμεταλλευτούν γεγονότα και καταστάσεις σε κάποιες ανίσχυρες πολιτικά ή οικονομικά χώρες, ώστε να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα, κατασκευάζουν κρίσεις, πολιτικές, οικονομικές ή και κοινωνικές, ώστε στη συνέχεια να μπορέσουν να παίξουν το ρόλο του ειρηνευτή, του διπλωμάτη και του προστάτη της διεθνούς ειρήνης. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγες οι φορές που αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν τα σχέδιά τους και να αναδιπλωθούν όταν κάποιοι λαοί, φαινομενικά τουλάχιστον ανίσχυροι, αλλά αρκετά αποφασιστικοί, αρνήθηκαν να δεχθούν τις πιέσεις τους και αντιστάθηκαν. Πιθανώς οι πιέσεις που δέχτηκαν στη συνέχεια να ήταν εντονότερες. Κατόρθωσαν όμως να ανατρέψουν τις βλέψεις και τα σχέδια των ισχυρών. Πέτυχαν να είναι υπολογίσιμη μονάδα και να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη τους, τουλάχιστο σε θέματα του αμέσου ενδιαφέροντός τους.

Εκτός από τον εθισμό μας στην υποχωρητικότητα υπάρχει και μια άλλη συνέπεια, λιγότερο φανερή αλλά περισσότερο αλλοτριωτική. Είναι η αδιαφορία και η άρνησή μας για την πολιτική, για τον πολιτισμό, για το κοινωνικό σύνολο και γενικότερα για κάθε είδους συλλογική δραστηριότητα. Επιθυμούμε να λέμε ότι ζούμε στην εποχή της πληροφορίας και της ταχύτατης μετάδοσής της προς κάθε ενδιαφερόμενο και περιοριζόμαστε στην παρακολούθηση των γεγονότων από τα λεγόμενα media, τα οποία είναι τις περισσότερες φορές κατευθυνόμενα και καθόλου αντικειμενικά. Αναπτύσσουμε την ψευδαίσθηση ότι συμμετέχουμε σε κάποιες συλλογικές δραστηριότητες από το σπίτι μας, καθισμένοι στον καναπέ ή στην πολυθρόνα μας. Γινόμαστε απλοί παρατηρητές των γεγονότων και χάνουμε την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, σε μια ομάδα σε ένα κοινωνικό σύνολο, σε ένα έθνος. Συνηθίζουμε στην ιδέα της προσωπικής ευτυχίας και καλοπέρασης, του προσωπικού κέρδους, της αντιμετώπισης κάθε κατάστασης υπό το πρίσμα ενός ατομικιστικού καιροσκοπισμού. Συνηθίζουμε να είμαστε περισσότερο επιεικείς με τη συνείδησή μας και αρχίζουμε να έχουμε λιγότερες αναστολές, ειδικότερα σε ό,τι αφορά θέματα προσωπικού συμφέροντος. Παύουμε να ενδιαφερόμαστε για τις συνέπειες που θα έχουν οι πράξεις μας προς τους άλλους και θεωρούμε ότι αυτές είναι σωστές κρίνοντας κάθε φορά εκ του αποτελέσματος και αδιαφορώντας για τις προθέσεις.

Στα πλαίσια αυτού του αναπτυσσόμενου ευδαιμονισμού, αρχίζουμε να αποκτούμε αποστροφή προς οποιαδήποτε δραστηριότητα εμπεριέχει την έννοια της θυσίας και της υποταγής του εγωισμού με σκοπό την προσφορά σε κάποιους άλλους. Λέξεις όπως ανιδιοτέλεια, αυτοθυσία, καθήκον έχουν εκλείψει και έχουν αντικατασταθεί από άλλες όπως καριέρα, ανάπτυξη, κεκτημένο δικαίωμα ή συμφέρον (προσωπικό, διαπλεκόμενο ή όποιας άλλης μορφής). Παράλληλα χάνεται η συνείδηση ότι ανήκουμε κάπου, σε μια ομάδα, σε μια κοινωνία, σε ένα έθνος, ότι έχουμε κοινή πατρίδα, κοινή γλώσσα, κοινή ιστορία. Δεν δεχόμαστε ότι έχουμε αρκετές δεσμεύσεις, υποχρεώσεις ή καθήκοντα προς το κοινωνικό σύνολο, το κράτος, τη χώρα, το έθνος. Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η άρνηση της στρατιωτικής θητείας. Σε μεγαλύτερο βαθμό είναι η άρνηση της υπεράσπισης της χώρας μας ή της ελευθερίας μας αν χρειαστεί να διακινδυνεύσουμε τη σωματική μας ακεραιότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποιες έρευνες που δημοσιεύθηκαν πριν μερικούς μήνες, στο δίλημμα ελευθερία ή ειρήνη, οι περισσότεροι απαντούσαν ειρήνη. Κατά την άποψή μου αυτό δεν είναι ειρηνιστική διάθεση αλλά συνειδητή επιλογή κάποιων που έχουν αναγάγει έναν ευδαιμονιστικό και ωφελιμιστικό τρόπο ζωής σε φιλοσοφία. Μόνιμη δικαιολογία είναι η αποφυγή της ανάμειξης σε κάποιο παιχνίδι ξένων κέντρων αποφάσεων ή όπως αλλιώς επιθυμούν να το ονομάζουν. Με τέτοιες λογικές όχι απλώς χάνεται η πίστη προς καθετί εθνικό αλλά ακόμα και η αναφορά σε τέτοιου είδους θέματα μπορεί να θεωρηθεί “εθνικιστική” ή και “σοβινιστική” ενέργεια.

Όλα αυτά τα στοιχεία τα βιώνουμε καθημερινά, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν όλες μας τις δραστηριότητες. Επηρεάζουν όλους τους Έλληνες, από αυτούς που καθημερινά παλεύουν για να αποκτήσουν τα προς το ζην μέχρι αυτούς που κρατούν τις τύχες της χώρας στα χέρια τους. Είμαστε προϊόντα του ίδιου “πολιτισμού”. Προϊόντα αυτού του πολιτισμού είναι και εκείνοι που ψάχνουν κάποιο μέσο για να διοριστούν, άνθρωποι που αναζητούν “παραθυράκια” για να αυξήσουν το κέρδος τους, άνθρωποι που αποφεύγουν συστηματικά να πληρώνουν φόρους και που ταυτόχρονα έχουν την απαίτηση να απολαμβάνουν των όποιων κρατικών παροχών. Ανεβαίνοντας σε υψηλότερα αξιώματα θα δούμε ανθρώπους με χαλαρές συνειδήσεις να διαχειρίζονται δημόσιους πόρους, ανθρώπους που αγνοούν την έννοια του εθνικού συμφέροντος αλλά γνωρίζουν πολύ καλά αυτές της προμήθειας και της εργολαβίας, κάποιους που θεωρούν σημαντικότερο το κομματικό από το εθνικό συμφέρον, που λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους το πολιτικό κόστος, το πως δηλαδή θα παραμείνουν περισσότερο γαντζωμένοι στην εξουσία. Θα ακούσουμε ακόμη και μερικούς να υποστηρίζουν ότι οι λαοί σε λίγα χρόνια θα έχουν ξεχάσει κάποια ζητήματα ή άλλους να θεωρούν ότι υπάρχουν περιοχές τις χώρας μας με διαφορετικό βαθμό ελληνικότητας, ανάλογα με την απόσταση από τις γειτονικές χώρες.

Με την επικράτηση τέτοιου είδος αντιλήψεων και τέτοιου είδους λογικών είναι επόμενο να υπάρχει στην ελληνική κοινωνία αλλά και σε άλλες, μια αίσθηση, όχι αδικαιολόγητη, ότι τα πάντα διέρχονται κρίση: η Πολιτική, η Παιδεία, οι κοινωνικές αξίες, το Κράτος, οι ανθρώπινες σχέσεις. Ίσως μια από τις αιτίες που προκαλεί την αίσθηση της κρίσης, είναι ότι έχει πάψει να υπάρχει κάποια αίσθηση συνοχής μεταξύ μας, ότι δεν υπάρχει κάτι για το οποίο αξίζει να δρούμε ενωμένοι, σαν σύνολο, σαν χώρα, σαν έθνος, παρά μόνο η προσωπική πρόοδος και εξέλιξη. Ίσως όλα αυτά να είναι αποτελέσματα της επιδίωξης να πραγματοποιήσουμε ένα άλλου είδους «American Dream». Ας προσέξουμε μόνο να μη γίνουμε Forest Gump.

Τάσος Τάσκαρης ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ