(Ο κ. Κέκος είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών και μέλος της Επιτροπής Έρευνας του Ε.Μ.Π.)
Νύγμα: Για να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας γύρω από την έρευνα, θα θέλαμε να ρωτήσουμε αν η ανάθεση ερευνητικών προγραμμάτων γίνεται μέσω του Πολυτεχνείου ή σε απευθείας συνεννόηση καθηγητή και χρηματοδότη;
Κέκος: Κατά κανόνα είναι θέμα πρόσβασης στην πηγή χρηματοδότησης, δηλαδή είναι θέμα ατομικών προτάσεων και διασυνδέσεων - συνεργασιών. Δεν υπάρχει συλλογική κατέυθυνση ολόκληρου του Πολυτεχνείου ή Τμημάτων του προς κάποιες πηγές χρηματοδότησης. Υπάρχουν καθηγητές οι οποίοι αναλαμβάνουν προγράμματα παροχής υπηρεσιών που έχουν σχέση με βιομηχανίες, άλλοι έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε ανταγωνισικά προγράμματα της ΕΟΚ, κατά μείζονα λόγο, λόγω επιστημονικών διασυνδέσεων και άλλοι έχουν ως κύρια πηγή χρηματοδότησης νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όπως είναι η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ για παράδειγμα, στα οποία έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση λόγω διασυνδέσεων με τις διοικήσεις. Μέσω αυτής της διαδικασίας, βέβαια, αναπαράγονται πάντα οι ανισότητες, καθώς ένας καθηγητής που διαθέτει ένα εκ των προτέρων άρτια εξοπλισμένο εργαστήριο έχει συγκριτικά περισσότερες πιθανότητες να αναλάβει ένα ερευνητικό πρόγραμμα. Η εξομείωση των διαφορών αυτών και συγχρόνως η θέσπιση κατευθύνσεων έρευνας κοινωνικού χαρακτήρα υποτίθεται ότι αποτελούν το ρόλο της διοίκησης του Πολυτεχνείου.
Ν: Αναφερθήκατε στο χαρακτήρα της έρευνας. Μπορούμε να διαχωρίσουμε την έρευνα σε εφαρμοσμένη, βασική και κοινωνικού χαρακτήρα. Ποια είναι η τρέχουσα κατανομή με βάση αυτόν το διαχωρισμό και ποια είναι η επιθυμία του Πολυτεχνείου;
Κ: Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η έρευνα εξαρτάται από την πηγή χρηματοδότησης, αφού στην πραγματικότητα η εφαρμοσμένη έρευνα ισοδυναμεί πολλές φορές με παροχή υπηρεσιών, τουλάχιστον όσον αφορά τα ελληνικά προγράμματα. Η λογική των ευρωπαϊκών προγραμμάτων είναι κάπως πιο διευρυμένη. Με τον όρο αυτό, εννοώ ότι δεν πρόκειται ακριβώς για εφαρμοσμένη, αλλά για κατευθυνόμενη και ολοκληρωμένη, κατά κάποιο τρόπο, έρευνα. Περιλαμβάνει δηλαδή και αντικείμενα βασικής έρευνας και εφαρμογής.
Ν: Είναι δυνατόν όμως ένα πρόγραμμα βασικής έρευνας το οποίο αφορά καθαρά τη δημιουργία γνώσης να χρηματοδοτηθεί;
Κ: Τώρα πια όχι εύκολα. Τόσο από την πλευρά της ΕΟΚ όσο και από την πλευρά της πολιτείας αλλά και του Πολυτεχνείου, επιδιώκεται τα προγράμματα να έχουν συγκεκριμένη κατεύθυνση και χρησιμότητα. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να προέλθει και από επίσημα οικονομικά στοιχεία και μάλιστα παρατηρείται μία συνεχώς αυξανόμενη προτίμηση προς τα προγράμματα βιομηχανικού χαρακτήρα.
Ν: Άρα το περιεχόμενο της έρευνας καθορίζεται από τους στόχους του χρηματοδότη.
Κ: Πράγματι και αυτό θέτει ένα δίλημμα: Είτε επιλέγεις ερευνητικά προγράμμτα ώστε να έχεις πηγές χρηματοδότησης για τη λειτουργία εργαστηρίων - και σε διδακτικό επίπεδο - είτε ουσιαστικά "κλείνεις" τα εργαστήρια. Υπεύθυνη για τη δημιουργία αυτού του διλήμματος είναι σε μεγάλο ποσοστό η πολιτεία, καθώς τα κονδύλια που διατίθενται από τον κρατικό προϋπολογισμό για τα εργαστήρια είναι ελάχιστα.
Ν: Για να εισέλθουμε και σε θέματα οικονομικής φύσης περισσότερο: Το 15% των χρημάτων που διατίθενται για κάθε Ε.Π. καταλήγει στην Επιτροπή Έρευνας. Πώς κατανέμεται το υπόλοιπο 85% και τι έλεγχος υπάρχει ως προς την κατανομή αυτή;
Κ: Κατ΄ αρχάς η μέση κράτηση είναι τελικά μικρότερη του 10% λόγω της εξαίρεσης των κονδυλίων εξοπλισμού και ταξιδιών. Με τη λειτουργία δε των Ινστιτούτων η κράτηση υπέρ ΕΜΠ μειώνεται στο μισό.
Όσον αφορά τη διαχείριση των προγραμμάτων, είναι ίσως το μοναδικό σημείο στο οποίο δεν έχει παρουσιαστεί σημαντικό πρόβλημα τόσο από την πλευρά των χρηματοδοτών όσο και από την πλευρά του Πολυτεχνείου. Βέβαια, η Επιτροπή Έρευνας δεν μπορεί παρά να αποδεχθεί ως αληθινά τα παραστατικά τα οποία προσκομίζει ο κάθε υπεύθυνος. Έτσι αιτιολογούνται και περιπτώσεις που έχουν αναφερθεί, στις οποίες καθηγητές χρησιμοποιούσαν ανεπίσημα εγκαταστάσεις του Πολυτεχνείου για εξωτερικές τους δουλειές, χωρίς όμως να υπάρξουν διάθεση ή ουσιαστικές ενέργειες για περαιτέρω διερεύνηση του θέματος αυτού. Μεγαλύτερη σημασία όμως από τη διαχείριση έχει η επιλογή του ερευνητικού αντικειμένου που συζητάγαμε πρωτύτερα, γιατί αυτή καθορίζει σε τελικό βαθμό την ερευνητική δραστηριότητα του Ιδρύματος και διαμορφώνει άμεσα την κατεύθυνση των μεταπτυχιακών σπουδών και, σε μικρότερο αλλά σημαντικό βαθμό, των διπλωματικών εργασιών. Επιπλέον, διαμορφώνει έμμεσα και την προπτυχιακή εκπαίδευση αφού δεν υπάρχει συλλογικός έλεγχος στο περιεχόμενο των μαθημάτων τα οποία διδάσκουν οι καθηγητές.
Ν: Να επιμείνουμε λίγο σ΄ αυτό το θέμα: Ποιες είναι οι επιπτώσεις του διπλού ρόλου των καθηγητών-ερευνητών; Για παράδειγμα τι αντίκτυπο έχει η έρευνα στους μεταπτυχιακούς φοιτητές;
Κ: Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές στηρίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την εκπαιδευτική αλλά και την ερευνητική δραστηριότητα. Σε σχέση με την υπηρεσία που προσφέρουν, είναι απαράδεκτα χαμηλές οι αποδοχές τους, οι οποίες μάλιστα εξαρτώνται αποκλειστικά από την καλή θεληση του υπευθύνου. Έχει διατυπωθεί και επισήμως η, απαράδεκτη κατά τη γνώμη μου, άποψη ότι το πλεονέκτημα του Πολυτεχνείου για τη βιομηχανία είναι ότι διαθέτει φθηνό εργατικό δυναμικό. Επίσης, δεν υπάρχει καμία επίσημη κατοχύρωση ως προς θέματα προϋπηρεσίας, ασφάλισης και πνευματικών δικαιωμάτων. Η άμεση εξάρτηση των μεταπτυχιακών φοιτητών από τους υπευθύνους οδηγεί μοιραία στην απουσία συλλογικών δράσεων από την πλευρά των φοιτητών, ακόμη και σε περιπτώσεις σαφούς εκμετάλλευσης.
Ν: Είναι θεσμικό το πρόβλημα; Οφείλεται δηλαδή στην έλλειψη κανονισμών λειτουργίας και νόμων;
Κ: Δεν υπάρχει τυπικό θεσμικό πρόβλημα. Είναι περισσότερο θέμα εκφυλισμού των συλλογικών οργάνων τα οποία λειτουργούν καθαρά τυπικά. Επίσης θεωρώ ότι είναι λάθος να προσανατολιζόμαστε στην αποκάλυψη των "απατεώνων" - ως προς αυτό το θέμα είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος των ΜΜΕ - γιατί δεν αναιρεί τα αποτελέσματα της χρηματοδοτούμενης έρευνας στην εκπαίδευση. Προφανώς τίθεται το θέμα της διαφάνειας αλλά το κυρίαρχο ζήτημα είναι η διόγκωση της ερευνητικής δραστηριότητας χωρίς την ύπαρξη κανενός κριτηρίου κοινωνικής ή εκπαιδευτικής ωφελιμότητας. Η απουσία των φοιτητών από τις συλλογικές δραστηριότητες αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο, καθώς η βαρύτητα των προβλημάτων έχει μετατεθεί πλέον σε ένα προσωπικό πλέγμα σχέσεων. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές όταν υπάρχουν ελάχιστες μεμονωμένες ατομικές αντιδράσεις ή καταγγελίες, οι οποίες είναι πιθανό να αποβούν καταδικαστικές στη μελλοντική επαγγελματική δραστηριότητά σας.
Ν: Μήπως η θεσμοθέτηση πανεπιστημιακών Ινστιτούτων διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο ερευνητικής δραστηριότητας;
Κ: Πράγματι η μαζική ίδρυση νέων πανεπιστημιακών Ινστιτούτων τα οποία δεν ελέγχονται από τις διοικήσης των ΑΕΙ διαμορφώνει μία νέα κατάσταση. Με εξαίρεση το Ινστιτούτο των Ηλ/γων Μηχ/κών του ΕΜΠ , η εμπειρία από τα περισσότερα Ινστιτούτα που λειτουργούν στα υπόλοιπα ΑΕΙ είναι αρνητική. Το θεσμικό πλαίσιο τούς επιτρέπει να λειτουργούν εκτός ελέγχου των διοικήσεων των ΑΕΙ χωρίς να καταβάλλουν ούτε τις κρατήσεις χρήσης των εγκαταστάσεων των ΑΕΙ. Το θέμα των Ινστιτούτων σίγουρα θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης.
Ν: Πιστεύετε, επομένως, ότι το τελικό συμπέρασμα της συζήτησης είναι ότι το Πολυτεχνείο έχει μετατραπεί σε επιχείρηση και δεν υπάρχει δυνατότητα ή προοπτική ανατροπής αυτής της κατάστασης;
Κ: Υπάρχει ένα θετικό στοιχείο: Το Πολυτεχνείο έχει επιτύχει την αυτοχρηματοδότησή του, καθώς οι κρατικές επιχορηγήσεις είναι, το λιγότερο, ανεπαρκείς. Από την άλλη πλευρά όμως, είναι προφανές ότι η εκπαιδευτική λειτουργία έχει παραμορφωθεί και υπό αυτήν την έννοια δεν πρέπει να εντοπίζουμε την προσοχή μας μόνο σε οικονομικές παρανομίες ή στην κακή διαχείριση. Αυτά αποτελούν απλώς τις παρενέργειες του συστήματος και το πολιτικό ζήτημα της έρευνας δεν είναι αυτό. Το βασικό θέμα είναι ότι η ερευνητική δραστηριότητα σήμερα δεν οικοδομεί μία ενιαία εκπαιδευτική και ερευνητική λειτουργία, δηλαδή μιλάμε ουσιαστικά για ύπαρξη πολλών Πολυτεχνείων τα οποία κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες.
Τη συνέντευξη πήραν και επιμελήθηκαν οι
printer friendly version
στείλτε τη σελίδα με e-mail
