Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της εκδρομής δικαιολογούνταν από την επίσκεψη στο εργοστάσιο της SEAT στο MATORREL. Η επίσκεψη αυτή δεν ήταν, ασφαλώς, λιγότερο ενδιαφέρουσα από άλλες πιθανές επισκέψεις που έχουν γίνει με το Πολυτεχνείο στην Ελλάδα. Είχε το ξεχωριστό της αυτοματοποιημένης και πλήρως προγραμματισμένης παραγωγής αυτοκινήτων. Παρόλα αυτά δεν ήταν αυτό που θα θυμούνται όσοι είχαν έρθει σε αυτή την εκδρομή. Ήταν τόσα πολλά και τόσο ξεχωριστά κάποια άλλα πράγματα που, κατά τη γνώμη μου, θα δικαιολογούσαν από μόνα τους το χαρακτήρα της εκπαιδευτικής εκδρομής των Ηλεκτρολόγων στην Ισπανία χωρίς να υπάρχει ανάγκη να πάμε σε κανένα εργοστάσιο και σε κανένα περιβάλλον αυτοματισμών, τηλεπικοινωνιών ή πληροφορικής.
Ήταν η Γκουέρνικα, που όσοι δεν την είχαν δει, δεν θα είχαν φανταστεί ποτέ τους ότι πρόκειται για ένα μεγάλο έργο, όχι μόνο σε καλλιτεχνική αξία, αλλά και σε μέγεθος, που σε υποχρεώνει να αφήσεις το βλέμμα σου να περιπλανηθεί στα αμφίσημα και αφηρημένα στοιχεία του για αρκετή ώρα. Ήταν οι άλλοι σύγχρονοι καλλιτέχνες που με τα έργα τους προκαλούσαν το θαυμασμό, την περιέργεια, το ενδιαφέρον ή την αρνητική και δυσμενή κριτική. Σε καμία περίπτωση δεν άφηναν αδιάφορο τον επισκέπτη τα έργα του Miro, του Dali ή του Picasso. Ήταν ακόμη και οι παλιότεροι και κλασικοί ζωγράφοι που με την πιστότητα, την ζωντάνια και το προσωπικό στοιχείο τους έκαναν τα έργα τους να θεωρούνται μοναδικά. Ο Goya, ο Velascez, ο Greco, ο Rafael και τόσοι άλλοι που δεν αρκούσαν, ασφαλώς, οι λίγες ώρες της επίσκεψης για να τους θαυμάσεις, σε έκαναν, όμως να μπορείς να νοιώθεις ότι έχεις γνωρίσει μερικές από τις σημαντικές στιγμές του ανθρώπινου πολιτισμού. Όλα αυτά στη Μαδρίτη, σε μια πόλη που δεν ήταν ιδιαίτερα ζεστή ούτε λόγω των καιρικών συνθηκών, ούτε λόγω των κατοίκων της.
Φτάνοντας στη Βαρκελώνη νοιώσαμε και πάλι το ζεστό μεσογειακό κλίμα. Μια πόλη όμορφη και αρκετά φιλόξενη με πολλά όμορφα μέρη να επισκεφτεί κανείς. Ίσως το πιο όμορφο και το πιο έντονο στοιχείο της πόλης αυτής είναι η δουλειά, ή καλύτερα η δημιουργία, ενός ανθρώπου που κατόρθωνε να μιλάει στην ψυχή των ανθρώπων με υλικά όπως η πέτρα, το τσιμέντο, τα σπασμένα πλακάκια. Ο Gaudi, ένας πολύ σημαντικός αρχιτέκτονας, του οποίου το όνομα, για να είμαι ειλικρινής, το άκουσα για πρώτη φορά λίγες μέρες πριν την εκδρομή. Τα κτίριά του τόσο μέσα στην πόλη, όσο και στο πάρκο Guell, όσο και ο ναός της Αγίας Οικογένειας είναι από τα πράγματα που θα δυσκολευτώ να ξεχάσω από τη χώρα αυτή.
Η σύντομη επίσκεψή μας στο Τολέδο, μια πόλη όμορφη δίπλα στον Τάγο ποταμό, μας έδωσε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ένα χώρο όπου συνευρέθηκαν τρεις διαφορετικοί πολιτισμοί, ο χριστιανικός, ο αραβικός και ο εβραϊκός. Ο «περίφημος» καθεδρικός ναός της πόλης, τυπικό δείγμα της Καθολικής Εκκλησίας, οδηγούσε ασυναίσθητα στη σύγκριση μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Από τη μια η Ορθόδοξη με στοιχεία ευσέβειας, κατάνυξης, προσφοράς προς το Θεό και από την άλλη η Καθολική με μια διάθεση επιβολής, εντυπωσιασμού και αίσθησης δέους προς το Θεό.
Όλα αυτά ήταν, νομίζω, αρκετά ώστε να χαρακτηρισθεί η εκδρομή εκπαιδευτική και να θεωρηθεί η επίσκεψη σε κάποιον τεχνολογικό χώρο περιττή. Ίσως να θεωρούμαστε μηχανικοί, ας έχουμε όμως τη δυνατότητα και την επιθυμία να είμαστε και πιο ολοκληρωμένοι πολίτες.