Η απόφαση της Microsoft να ενσωματώσει τον Internet Explorer στην νέα έκδοση του λειτουργικού της συστήματος έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στις ΗΠΑ (και όχι μόνο), και έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον του τμήματος κατά των μονοπωλίων του υπουργείου δικαιοσύνης (anti-trust division, Department of Justice). Με την απόφασή της αυτή, η Microsoft ουσιαστικά υποχρεώνει τους κατασκευαστές προσωπικών υπολογιστών που εγκαθιστούν το λειτουργικό της σύστημα να εγκαθιστούν και τον Browser της.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η εταιρία βρίσκεται στο στόχαστρο του DOJ, κατηγορούμενη για αθέμιτο ανταγωνισμό. Στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί ότι πέτυχε την επικράτηση του τότε λειτουργικού της συστήματος MS-DOS συνάπτοντας συμβόλαια που υποχρέωναν τους κατασκευαστές προσωπικών υπολογιστών να πληρώνουν δικαιώματα με βάση τον αριθμό υπολογιστών που παρήγαν, και όχι τον αριθμό υπολογιστών στους οποίους εγκαθιστούσαν το λειτουργικό σύστημα, καθιστώντας με αυτό τον τρόπο ασύμφορη την εγκατάσταση οποιουδήποτε άλλου λειτουργικού συστήματος. Επιπλέον η εταιρία κατηγορήθηκε ότι υποχρέωνε τους κατασκευαστές λογισμικού που συνεργάζονταν με αυτή για την ανάπτυξη προϊόντων να μην συνεργάζονται με κατασκευαστές άλλων λειτουργικών συστημάτων για περιόδους μέχρι και τριών ετών, μια κίνηση που η εταιρία χαρακτήρισε απαραίτητη για την προστασία της από πιθανές διαρροές νέας τεχνολογίας. Η υπόθεση αυτή είχε καταλήξει τον Ιούλιο του 1995 σε ένα κοινό ανακοινωθέν (joined decree), μια συμφωνία μεταξύ της Microsoft και της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Μια κυνική περιγραφή του αποτελέσματος θα ήταν ότι η Microsoft δήλωσε ότι δεν έκανε τίποτα έξω από τα πλαίσια του υγιούς ανταγωνισμού... και υποσχέθηκε να μην το ξανακάνει.

Η μονοπωλιακή επικράτηση μιας εταιρίας (της Microsoft ή οποιασδήποτε άλλης), δεν προκαλεί προβλήματα μόνο στους ανταγωνιστές της, αλλά έχει άμεσο αντίκτυπο στο καταναλωτικό κοινό. Ένα προφανές αποτέλεσμα είναι ότι η εξόντωση του ανταγωνισμού στερεί το κοινό από προϊόντα τα οποία δεν μπορεί, ή δεν θέλει να παράγει η επικρατούσα εταιρία. Επίσης η εταιρία, αφού εδραιωθεί στην αγορά μπορεί να ελέγξει πέρα από το είδος των προϊόντων και τις τιμές τους, σε βάρος πάντα του καταναλωτή. Τα αποτελέσματα αυτά είναι και ο βασικός λόγος θέσπισης νομοθεσίας κατά των μονοπωλίων.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως εγείρονται και θέματα που ξεφεύγουν από την στενή λογική των νόμων της αγοράς. Το εν λόγω λογισμικό (Ιnternet Explorer) χρησιμοποιείται για αναζήτηση και συλλογή πληροφοριών. Αν υποθέσουμε ότι ένας browser επικρατεί στην αγορά, ανεξάρτητα από το ποια είναι η εταιρία που τον κατασκευάζει. Αυτή η εταιρία μπορεί να περιορίσει, να αποτρέψει ή ακόμα και να καταστήσει αδύνατη την πρόσβαση σε ορισμένες πληροφορίες. Τέτοιες προσπάθειες δεν έχουν γίνει ακόμα, αλλά η εμφάνιση sites που επιτρέπουν πρόσβαση μόνο από συγκεκριμένους browsers δεν προμηνύει τίποτα καλό (για παράδειγμα το site της Star Treck είναι προσβάσιμο μόνο με χρήση του Internet Explorer, μια κίνηση που αποσκοπεί προφανώς να αναγκάσει χρήστες να αλλάξουν browser).

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ακόμα και αν οι πρακτικές της Microsoft ξεφεύγουν από τα πλαίσια του υγιούς ανταγωνισμού είναι δύσκολο να θέσει κανείς τα όρια του που η κρατική παρέμβαση παύει να προστατεύει τον πολίτη - καταναλωτή και ξεκινά να απαγορεύει χρήσιμες και δοκιμασμένες τεχνολογικές λύσεις. Από πολλούς είναι ορατός ο κίνδυνος (ιδιαίτερα σε μια χώρα σαν τις ΗΠΑ) τα πράγματα να φτάσουν στο άλλο άκρο, και μελλοντικά οι δημιουργοί λειτουργικών συστημάτων να χρειάζονται την κρατική έγκριση πριν εισάγουν τα προϊόντα τους στην αγορά, γεγονός που θα εισάγει μια περιττή και επιζήμια καθυστέρηση στην εξέλιξη των προσωπικών υπολογιστών.

Η δημιουργία μονοπωλίων στον χώρο της πληροφορικής μπορεί να έχει σοβαρότατες συνέπειες στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών, από τη στιγμή που η διακίνηση αυτή γίνεται κατά κύριο λόγο με χρήση του Internet, και όλοι γνωρίζουν ότι , προϊόντος του χρόνου, κάτι τέτοιο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Παρά το γεγονός του ότι οι ισορροπίες που επικρατούσαν μέχρι πρόσφατα στην αγορά επέτρεψαν την εισαγωγή σημαντικών καινοτομιών, η άνευ όρων παράδοσή της σε ισχυρά κέντρα αποφάσεων μπορεί να επηρεάσει κάτι πολύ σημαντικότερο από το τι βλέπουμε όταν ανάβουμε τον υπολογιστή μας: το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και το πώς σκεφτόμαστε.

Γιώργος Πανοτόπουλος ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ (μη με κοιτάς επίμονα, μιλάς με επιστήμον)